محل زندگی امام زمان (عج)
محل زندگی
محل تولد و زندگی پیش از غیبت:
حضرت مهدی (عج) از زمان تولد تا شروع دوران غیبت صغری در شهر محل تولدش سامرا اقامت داشت. در طی این مدت در حقیقت آن حضرت در سرداب منزل امام حسن عسکری (ع) زندگی کرده و به عبادت می پرداخت. با استناد به نقل ها ایشان در دوران زندگانی پدر بزرگوارش به دفعات در این محل مشاهده شد. جاسم حسین بیان داشته که امام زمان (عج) در آخرین سال‌های حیات پدرش در کنار ایشان در مناسک حج شرکت کرده و پس از آن در مدینه از نظرها پنهان شد. البته این دیدگاه در مقایسه با اسناد تاریخی شیعه، مطابقت نداشته و از اعتبار کمتری برخوردار است.
محل زندگی در دوران غیبت:
در برخی نقل ها نسبت به نامشخص بودن مکان زندگانی حضرت مهدی (عج) در زمان غیبت، اشاراتی داشته‌اند. با این وجود تعدادی از روایات از محل هایی همچون ذی طوی، کوه رَضْویٰ و طیبه (مدینه)، در جایگاه مکان زندگانی صاحب الزمان در سال‌های غیبت نام می برد. در این میان تعداد اندکی از منابع با استناد به حکایتی، جزیره خضرا را به عنوان مکان زندگانی صاحب الامر در مدت غیبت کبری ذکر کرده اند که از نگاه دانشمندان و فقهای شیعه به شدت زیر سوال قرار گرفته و مطالبی در نادرست بودن آن درج کرده‌اند.
در دوران غیبت کبری محل معینی جهت اقامت حضرت مهدی (عج) قید نشده است. در این میان برخی از مکان های مذهبی و جایگاه ها حضرت مهدی (عج) نسبت داده شده که از آنها مدینه منوره و مکه مکرمه می باشد. از آن جهت که هر ساله آن حضرت در مناسک حج شرکت دارد. همچنین در برخی مکان های ویژه همچون مسجد مقدس جمکران، مسجد سهله، مسجد کوفه، مقام حضرت صاحب‌الامر در وادی‌السلام نجف، حرم ائمۀ معصومین و… نیز به شکل نامنظم حضور می‌یابد. لازم به ذکر است، مکان هایی که به وجود مقدس حضرت صاحب (ع) منتسب میشود به منظور سکونت ایشان در آن محل نیست.
علما و اندیشمندان در نحوه و چگونگی زندگانی و غیبت حضرت مهدی (عج) سه دیدگاه را در نظر گرفته‌اند:
۱- حضرت صاحب الزمان نه بر روی این کره خاکی، بلکه در عالم معنا که خارج از دنیای مادی می باشد، زندگی دارد.
۲- حضرت مهدی (عج) بر روی کره زمین و در میان اقشار مختلف مردم سکونت دارد، ولی به اذن الهی دیدگان عموم مردم قادر نیست تا ایشان را مشاهده کنند. (غیبت شخص)
۳- صاحب الامر (عج) در بین عموم مردم اقامت داشته و دیگران هم آن حضرت را مشاهده می‌کنند، ولی شخصی از مقام و هویت واقعی او اطلاعی ندارد به این صورت که شخصیت ایشان از نظر مردم پوشیده مانده و وجود خودشان آشکار است. (غیبت شخصیت)
بر اساس نقل های حکما و اندیشمندان مذهبی، دیدگان سوم صحت بیشتری دارد. بدین ترتیب که امام زمان (عج) به صورت گمنام و مجهول الهویه در بین مردم سکونت دارد. دیگران آن حضرت را به چشم نظاره کرده ولی معرفتی به وجود ایشان ندارند. تعدادی از این احادیث را ذکر می کنیم.
امام جعفر صادق (ع) در بیان وضعیت غیبت صاحب الزمان (عج)، وجود ایشان را به یوسف نبی تشبیه نموده و بیان داشتند: «چرا مردم منکرند که خداوند با حجت خود چنان کند که با یوسف کرد؟ او (حجت خدا) در بازارهایشان راه می‌رود و بر فرش‌های آنان گام می‌نهد ولی مردم او را نمی‌شناسند؛ تا هنگامی که خداوند به او اجازه دهد که خود را معرفی کند.»
امام ششم در حدیث دیگری فرمودند: «شباهت امام مهدی(عج) با حضرت یوسف، در پسِ پرده بودن اوست؛ یعنی خداوند کاری کرده که مردم او را می‌بینند ولی نمی‌شناسند.»
دو روایت مذکور آشکارا به زندگانی معمول و متداول صاحب زمان (عج) در بین مردم به صورت ناشناس، تصریح دارد.
محمد بن عثمان دومین نایب صاحب الزمان (عج) در زمان غیبت صغری که کاملاً به وضعیت و احوال آن حضرت آشنایی داشت، اینگونه بیان نموده است: «به خدا قسم، صاحب این امر (امام مهدی(عج)) هرساله در موسم حج حاضر میشود و مردم را می‌بیند و می‌شناسد. آنان نیز او را می‌بینند، اما نمی‌شناسند.» در دعای ندبه که خواندن آن در صبح جمعه ها سفارش گردیده، آمده که «بنفسی انت من مغیب لم یخل منا، بنفسی انت من نازح ما نزح عنا؛ جان فدایت! تو آن غایبی که از میان ما بیرون نیستی، جانم فدایت! تو آن دور‌شده از وطنی که از ما دور نیستی.» لذا با در نظر گرفتن روایت مذکور نظریه اول یعنی سکونت امام در عالمی خارج از دنیای مادی و فرضیه دوم منسوخ میباشد.
امیرالمومنین حضرت علی (ع) در سخنانی با موضوع صاحب الزمان (عج) فرموده اند: «مردم دنبال او می‌گردند، ولی او را نمی‌یابند. اما به خدا قسم حجت خدا روی زمین است؛ در راه‌ها پیاده می‌رود، در خانه‌ها داخل میشود، در شرق و غرب حرکت می‌کند، سخنان را می‌شنود و بر جماعت سلام می‌کند، می‌بیند ولی دیده نمی‌شود.» در عین حال حضرت مهدی (عج) خطاب به ابن مهزیار فرمودند: «پدرم با من عهد کرد نزدیک مردمی که خداوند به آنها غضب کرده نباشم، و به من دستور داد در کوه‌های سخت و صعب‌العبور و سرزمین‌های بی‌آب و علف زندگی کنم.» با تفکر و اندیشه در چنین روایاتی استنباط می شود که صاحب الزمان (عج) همواره و به طور مستمر در بین جامعه و عموم مردم حضور داشته و حتی با آنها به گفتگو و صحبت می نشیند. حتی ایشان به مجالس عمومی برگزار شده از طرف مردم شرکت می کند، ولی سایرین شناختی از هویت آن حضرت ندارند. حضرت مهدی (عج) این رفتارها را به شکل گمنام و ناشناخته انجام می دهد. همچنین مکان زندگی و اقامت او داخل شهرها و بین عموم نبوده و در دشت و بیابان و کوه های پر پیچ و خم به فاصله زیادی از عموم قرار دارد. به نظر می رسد که ایشان به طور مداوم محل زندگی‌اش را تغییر داده و مکان همیشگی برای اقامت ندارد.
کتابنامه: www.fardayetaze.ir
